Werk op papier van Arie Schippers
Vanaf 13 december is de expositie 'Tussen notitie en droom. Werk op papier van Arie Schippers' te bezoeken bij Fondation Custodia. Arie Schippers (1952) behoort zonder meer tot de meest begaafde en veelzijdige Nederlandse kunstenaars van de laatste decennia. Opgeleid aan de Rijksakademie in Amsterdam won hij in 1977 de Prix de Rome, met een serie schilderijen van figuren in cafés en restaurants. Sindsdien maakte hij – onder veel meer – een reeks gebeeldhouwde ‘imaginaire portretten’, een groep grote geschilderde figuurstukken naar de fantasie en plein air-schilderijen van Nederland omstreeks de eeuwwisseling, met tankstations, meubelboulevards en auto’s die in het landschap zijn geparkeerd zoals vrouwenschoenen soms uitgeschopt op een vloer liggen. Wat veel andere kunstenaars genoeg zouden vinden voor een heel oeuvre, houdt Schippers een paar jaar bezig. Bijgevolg bestaat zijn oeuvre uit vele oeuvres – die ieder voor zich toch substantieel zijn.
Arie Schippers, Sobre las Doce, 2001, Olieverf op doek, 50 x 70 cm, © Arie Schippers, Amsterdam
Hij behoort tot de beste kunstenaars van Nederland, maar niet tot de bekendste. Misschien komt dat doordat hij een Einzelganger is, die geen galerie of agent heeft en zich niets gelegen laat liggen aan heersende modes. Of misschien heeft het ermee te maken dat hij zo veel verschillends doet. Hij lijkt ongrijpbaar. Je overziet niet in één oogopslag wat hij maakt, zijn werk vraagt om vele oogopslagen. Het is een rijk, maar complex oeuvre. Een beeld van Arie Schippers is niet gemakkelijk te geven. Toch gaat Fondation Custodia dat komende winter proberen, in het Hôtel Lévis-Mirepoix. De ingang tot het oeuvre wordt zijn werk op papier – want getekend heeft hij altijd, ongeacht wat hij daarnaast maakte. In vitrines door alle ruimtes heen zijn Schippers’ schetsboeken te zien, als ruggengraat van de expositie. Sinds zijn academietijd tekende hij er meer dan honderd vol. De schetsboeken bieden een inkijkje in zijn hoofd. Bladzijde na bladzijde worden er waarnemingen genoteerd, composities getest en personages geboren. Steeds weer wordt, zoals Paul Klee dat noemde, het potlood mee uit wandelen genomen.
Arie schippers, Schetsboekblad: Parafrase las Meninas, ca. 2002, potlood 14,8 x 9,5 cm, © Arie Schippers, Amsterdam
Wat in oorsprong dicht bijeen ligt, waaiert buiten de schetsboeken ver uit. In de zeven zalen laat Fondation Custodia zien hoe de tekenkunst bij Arie Schippers functioneert. Schetsjes van het hedendaagse landschap worden meer op zichzelf staande lijntekeningen, en als het onderwerp tekenend voldoende is verkend gaat Schippers er in olieverf mee verder. Geschilderde en gebeeldhouwde portretten worden in tekeningen voorbereid. Paradijselijke, decoratieve lijntekeningetjes met dieren lopen vooruit op de ‘fabels’ die Schippers in de jaren negentig maakte, eerst in aquarel en daarna als schilderingen op papier. Alle kanten, alle golflengtes van zijn werk worden getoond in samenhang met de tekeningen. De tekeningen zijn de verbindende factor. Ze maken bijvoorbeeld duidelijk dat de (letterlijk) fabel-achtige composities ook materiaal verschaften voor latere sculpturen, en dat ze in sommige opzichten de opmaat waren naar de grote figuurstukken die Schippers begin jaren 2000 schilderde.
Als je het in de tekeningen eenmaal ziet, zie je het ook in de rest van Schippers’ werk: al zo’n veertig jaar zijn hier voortdurend wisselwerkingen aan de gang. Tussen traditie en vernieuwing. Tussen waarneming en fantasie. Tegenover elke enerzijds staat een anderzijds en Schippers gedijt het best bij afwisseling. Hij kan adembenemend goed portretten tekenen, vogels of dieren, of auto’s in verkort, al dan niet met mensen erbij die bezig zijn hun boodschappen in de achterbak over te laden. Maar, zegt hij: ‘Het werken naar de waarneming wordt overschat. Er pleit ook veel tegen. Er komt veel te veel op je af, het is nooit écht te beteugelen. Ik werk niet te veel naar de waarneming, omdat ik het ook uit mijn hoofd kan. Maar ik kan het weer alleen uit mijn hoofd omdat ik op de Rijksakademie een opleiding heb gehad waarbij je van negen uur ’s ochtends tot negen uur ’s avonds naar model tekende.’
Arie Schippers, Schetsboekblad: Winkelwagentje, z.j., Potlood, 20,8 x 26,5 cm, © Arie Schippers, Amsterdam
Doordat hij zo vaak en aandachtig naar de werkelijkheid heeft gekeken, kan Schippers overtuigende eigen werkelijkheden maken. Met verzonnen mensen die echte individuen lijken, kinderen die raak getypeerd spelen en rondhangen, roofdieren die levensecht hun prooi besluipen. Alles en iedereen in die fantasievoorstellingen staat stevig, beweegt soepel, heeft présence. Daarin lijken ze wel wat op dromen: allemaal hersenspinsels, je weet het best, maar je zou zweren dat het echt was. Fictie en werkelijkheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Arie Schippers vertelt ons vandaag de dag verheugd over de rijkdom van beide en hun verwevenheid, zoals vele grote kunstenaars vóór hem daar ook van getuigden – van Velázquez tot Picasso en van Goltzius tot Van Gogh. Daarom verdienen zijn tekeningen volgens Fondation Custodia daarom dezelfde aandacht. Ga voor meer informatie over de tentoonstelling 'Tussen notitie en droom. Werk op papier van Arie Schippers' naar de website van Fondation Custodia. Tekst: Gijsbert van der Wal, Fondation Custodia
