Wat zijn de beste penselen en kwasten voor mij?

Als beginnend schilder moet je naast verf natuurlijk ook de beste penselen en kwasten aanschaffen. Houd rekening met de volgende vuistregels: Koop de beste penselen die je je kan veroorloven, vraag advies in de winkel. Duur is niet altijd beter, want duur marterhaar is niet noodzakelijk. Maar een goedkope penseel zal je teleurstellen, de haren kunnen loslaten, of de bus kan los gaan zitten. Koop een grote maat, bijvoorbeeld 25 mm breed. Kleine penselen zouden je kunnen dwingen klein en petieterig te gaan werken. Koop voor olieverf van elke penseel of kwast twee dezelfde. Dat is prettig bij het gebruik. De ene gebruik je dan bijvoorbeeld voor de donkere partijen, de ander voor het licht.

Verschil tussen een kwast en een penseel

Voor een penseel wordt meestal zacht haar gebruikt. Een kwast heeft stugger haar, bijvoorbeeld varkenshaar. Met kwasten van varkenshaar blijft je verfstreek beter zichtbaar. De stugge haren houden het water of het oplosmiddel niet zo goed vast. Met een zachte penseel krijg je een zacht en glad oppervlak. Deze penselen kunnen vooral de sterker verdunde verf goed vasthouden. Naast penselen en kwasten om te schilderen, zijn er speciale kwasten, ook wel spalters genoemd, om te vernissen. Hiermee kan je ook een groot oppervlak snel een kleur geven.

Synthetisch of natuurlijk haar

Oorspronkelijk werden penselen vooral gemaakt van haren van dieren gebruikt. Tegenwoordig zijn penselen van synthetisch haar echter onovertroffen, en belangrijker nog: die haren slijten veel minder snel. Bovendien zijn synthetische penselen goedkoper en makkelijker schoon te maken. Alleen voor een aquarelpenseel, die lang meegaat, zou ik nog - als er geld genoeg is - een marterharen penseel aanbevelen. Sommigen vinden het een nadeel van synthetische kwasten dat deze water en verf minder goed vasthouden. De zachtste soorten haar zijn die van de marter of de eekhoorn. De penselen zijn gemaakt van de lange zachte haren uit de staart van deze beestjes. De zachtste en duurste versie is Kolinsky-haar, dat afkomstig is van de staart van de Mustela Sibirica, een martersoort uit Siberië. Ook dassenhaar wordt gebruikt. Een goedkoper alternatief voor marterhaar is runderhaar, afkomstig van de oren van runderen. De beste kwaliteit varkenshaar is het Chinese Chungking varkenshaar, dat zeer veerkrachtig is. Dit varkenshaar is wit. Gewoner varkenshaar is geelachtig.

Nieuwe penselen

Nieuwe penselen hebben meestal een vrij harde beschermlaag, die de haren bij elkaar houdt. Voor het eerste gebruik kan dat verwijderd worden met water.

Vorm van de penseel

Penselen zijn er in meerdere vormen, zoals:

• Rond en overal even dik. Met deze penseel kan je gelijkmatige lijnen trekken, maar je kan er ook kleine accenten mee plaatsen.
• Rond, dik van onderen en eindigend in een punt. Met deze penseel kan je variëren in de dikte van je lijnen, en je kan er ook heel fijne details mee schilderen.
• Plat en recht, met lange of korte haren, goed om vlakken te vullen.
• Plat en afgerond, eindigend in een punt (kattentong genoemd). Heel veelzijdig.
• Plat en afgeschuind, soms handig voor bepaalde details.
• In de vorm van een waaier, bedoeld om te "dassen", de verf heel zacht uit te vegen. Daarmee kan je heel zachte kleurovergangen bereiken. Maar zo een waaier kan je ook gebruiken om met weinig verf parallelle lijntjes te maken, bijvoorbeeld om gras te suggereren.
• Lang en dun, "slepers" genoemd. Deze penselen zijn geschikt om lange, vloeiende, lijnen te schilderen.

Een goed penseel van natuurlijk haar is "interlocked", de haren staan gebogen naar het midden, waardoor het penseel zijn vorm goed behoudt. Penselen met lange haren geven een vloeiender penseelstreek dan penselen met korte haren. De vorm van de punt van de penseel bepaalt of je penseelstreek rechthoekig is of afgerond. Voor kleine details of lijnen is het handig om een ronde penseel te gebruiken. Voor het opvullen van vlakken of het aanbrengen van losse toetsen is een platte penseel beter geschikt. Veel schilders vinden een kattentong heel prettig. Een uitwaaierende penseel gebruiken veel schilders niet, maar sommigen vinden het een fijne penseel voor subtiele, zachte effecten, om gras of de vacht van dieren te schilderen. Voor lange lijnen met zeer sterk verdunde verf is een sleper geschikt. Dikke zachte penselen zijn geschikt om te glaceren, of om een egale en gladde ondergrond op te zetten. De punt van een goede ronde penseel is altijd klein, dus om een mooie dunnen lijn te trekken kan je net zo goed een dikke penseel gebruiken als een dunne. Het voordeel van een dikke penseel is dat er meer verf inzit, de verf is dus minder gauw op, en je kan er een langere lijn mee trekken zonder onderbrekingen.

Breedte van de penseel

De breedte (bij een platte penseel) of de dikte (bij een ronde penseel) wordt uitgedrukt in mm. Het is prettig om verschillende maten te hebben. De breedste worden gebruikt voor grote vlakken en bij de eerste opzet van het werk. De smallere voor de details. De breedste kwast wordt "spalter" genoemd. Deze is heel geschikt om snel je ondergrond van een kleur te voorzien. De grootte van de penseel wordt meestal aangegeven door een getal op de steel. Deze nummering is niet gestandaardiseerd, verschillende fabrikanten gebruiken andere codering voor de maat. Zo kan een kwast nr. 6 een breedte hebben van 9 mm. De kleinste penselen krijgen een aanduiding met meerdere nullen, bijv. 00000.

Lengte van de steel

Penselen voor olieverf en acryl hebben traditioneel een lange steel, die voor aquarel een korte steel. Er is echter geen bezwaar om ze door elkaar te gebruiken. Het idee van een lange steel is dat de schilder meer afstand van het werk kan nemen tijdens het schilderen. Daardoor houd je meer overzicht, maar het nadeel is dat je minder nauwkeurig kan schilderen. Maar let op: als je een echte aquarelpenseel hebt, gebruik die niet voor olieverf of acryl; de penseel kan daardoor beschadigen. Vaak is het lastig om alle olieverf of acrylresten uit het penseel te verwijderen.

Penseel vasthouden

Hoe je je penseel vasthoudt is een kwestie van smaak en voorkeur. Sommigen houden een lang penseel aan het eind vast, anderen halverwege of bij de bus. Als je een penseel bij het eind vasthoudt, neem je automatisch meer afstand van het schilderij en houd je het overzicht. Het penseel halverwege vasthouden, laat je dicht bij het werk komen, zodat je de details beter kan zien en schilderen.

De beste penselen en kwasten

Wij hopen hiermee het een en ander duidelijk te hebben gemaakt omtrent penselen en kwasten. Uiteindelijk is het vooral een kwestie van smaak en zal je er al spelenderwijs zelf achter moeten komen wat voor jou het best werkt.