Verboden porselein – Exclusief voor de keizer in Museum Prinsenhof Delft

Begin jaren tachtig van de 20^ste eeuw werden tijdens opgravingen in Jingdezhen grote hoeveelheden Ming-porselein teruggevonden. Deze vondst zette de keramiekwereld op zijn kop, want het gaat om het porselein dat speciaal voor de keizers van China werd gemaakt. In de tentoonstelling Verboden porselein – Exclusief voor de keizer in Museum Prinsenhof Delft worden deze unieke voorwerpen tentoongesteld. Dit is erg bijzonder, want dit is voor het eerst dat deze objecten buiten Azië te zien zijn.

Jingdezhen

Deze Chinese stad was eeuwenlang hét centrum van de keramiekindustrie. Hele steden waren gebouwd puur om porselein te maken voor de keizer. Dit was mogelijk omdat de stad de ideale ligging had, het was omsingeld met de juiste klei. Deze kleisoort kon op hele hoge temperatuur gebakken worden, waardoor als resultaat het porselein heel dun werd. Dit was nog lang niet mogelijk in Delft of andere steden; de verschillen in kwaliteit zijn ook goed te zien in de werken uit dezelfde tijd.

Delfts blauw

Nederland maakt voor het eerst kennis begin 17^e eeuw met porselein door de VOC. Die had een Portugees schip gekaapt en de lading buitgemaakt. Deze lading bevatte grote hoeveelheid porselein en werd in Amsterdam geveild. Het werd een groot succes en de VOC importeerde daarna op grote schaal. Echter in Nederland werd nog geen ‘echt’ porselein gemaakt en werd het Chinese porselein geïmiteerd door blauwe decoraties op een witte ondergrond te schilderen. Dit was het begin van het Delfts blauwe aardewerk.

Productieproces porselein

Wie wist dat het maken van porselein een zo ingewikkeld en lang proces was? Ming-porselein is gemaakt van witte klei, kaolien, dat is vermengd met mineralen en gebakken op hoge temperatuur. De blauwe verf, kobaltblauw uit Perzië, wordt vaak gebruikt omdat dit goed op het glazuur blijft zitten. Zo ontstond het beroemde blauwwitte porselein (qinghua porselein). Het is zeker een niet te overschatten taak, die grootste zorgvuldigheid en concentratie vereist, want het is zo mislukt. Het porselein moet op een hoog temperatuur gebakken worden, maar als het te hoog of te laag is dan zakt het porselein in elkaar. Ook als er maar een likje verf niet goed zat, er een deukje zichtbaar was of dat er zelfs 1 teen teveel geschilderd was dan werd het werk afgekeurd en mocht de keizer het niet zien. De afbeelding hieronder toont een afbeelding van een draak met 6 tenen, dit hadden er 5 moeten zijn. Als een draak namelijk 5 tenen heeft dan is het voorwerp gemaakt voor de keizer.

Je ervaart het maakproces tijdens de tentoonstelling. Je krijgt te zien hoe de ovens eruit moeten hebben gezien en welke productietechnieken werden gehanteerd. Er is een filmpje waarbij delen van het maakproces wordt weergegeven. Je ziet bijvoorbeeld hoe een man een object schildert met de hand. Als het object bij het ene ‘station’ klaar is dan gaat het naar de volgende, als een lopende band, en dit proces gaat heel de dag door.

Keizers

De tentoonstelling laat diverse objecten zien uit verschillende periodes en dus met andere keizers. De voorwerpen uit de regeerperiodes van keizers Hongwu, Yongle, Xuande en Chenghua staan centraal. Zij hadden grote invloed op het productieproces van het porselein; welke stijl, vorm en kleur. Zij drukten hun stempel op hun eigen type keizerlijk porselein. Echter vaak werd er geïmiteerd vanuit de andere periodes om zo hun voorouders te eren en beter goed gejat dan slecht bedacht. Bijvoorbeeld de periode van keizer Hongwu staat bekend om de rode verf. Keizer Yongle had vooral ongeverfde porselein, 90% van de opgegraven objecten van deze periode zijn wit. En het porselein in de periode van keizer Chenghua wordt beschouwd als de fijnste en mooiste ooit gemaakt. Veel kleine objecten, vooral wijnbekers, zijn gemaakt, omdat hij waarschijnlijk een grote drinker was.

Bijzondere objecten

De tentoonstelling biedt bijzondere en fascinerende voorwerpen, zoals de Kom met gouden verf. Daarnaast bevat de collectie een zeldzaam kippenkopje; op een veiling is voor 26 miljoen een ander Chinees kippenkopje geveild. En naast de vele borden, schalen en kopjes is er ook een wierookvat in de vorm van een eend. De details op de poten en vleugels zijn fascinerend. Dit zijn een paar bijzondere objecten, maar natuurlijk biedt de tentoonstelling nog veel meer.

Tips

Door middel van stickers wordt de vaste collectie gelinkt met de tentoonstelling. Ze zijn geplakt op de grond of op de muur. Als de bezoeker deze stickers volgen dan komen ze nog meer porselein tegen. Dit is zeker een aanrader om te doen, om zo nog meer indrukken op te doen van het prachtige porselein!

Hedendaagse ontwerpen

De kunstvorm keramiek is vandaag de dag nog steeds springlevend. Ter gelegenheid van de tentoonstelling hebben 6 kunstenaars uit China en Nederland een serie objecten gemaakt van porselein en Delfts aardewerk. Zij verbleven enkele weken in Delft en Jingdezhen om zich volledig onder te dompelen en dit resulteerde in eigentijdse en verrassende kunstwerken, zoals Imperial Stacks van Hans van Bentem.

Hans van Bentem, Imperial Stacks, 2017, porselein, Jingdezhen
Meer dan 120 objecten uit het Archeologisch Museum in Jingdezhen en enkele topstukken uit Nederlandse musea tonen porselein dat de keizer nooit mocht zien, maar wij nu wel! Het bezoek zal, als men dat nog niet wist, de ogen opendoen over de moeilijkheid van het maken van porselein en zeker met zo’n kwaliteit. Te zien vanaf 8 april 2017 tot en met 9 juli 2017. Afbeelding header: Kom, 1402-1424, porselein, Archeologisch Instituut, Jingdezhen