Van Gogh in de Borinage: de geboorte van een kunstenaar
De stad Mons (Bergen) is in 2015 de culturele hoofdstad van Europa. De grote openingstentoonstelling is 'Van Gogh in de Borinage', gewijd aan de tijd die Van Gogh daar doorbracht van 1879 tot 1880. Het is daar in de Borinage, waar Mons zich ook bevindt, dat Van Gogh besloot om kunstenaar te worden. 'Van Gogh in de Borinage' is tot en met 17 mei te bezoeken in Beaux-Arts Mons. Van Gogh vertrekt in eerste instantie naar de Borinage om predikant te worden. In Brussel had hij al geprobeerd theologie te studeren, maar door onvoldoende zelfdiscipline is dat hem niet gelukt. Na een korte opleiding aan een zendelingenschool in Laken, krijgt hij toestemming om naar de Borinage te gaan. Hier leeft hij als predikant tussen de mijnwerkers. Hij is zeer toegewijd en krijgt zelfs de bijnaam 'Christus van de kolenmijnen'. Uiteindelijk faalt Van Gogh toch in het opbouwen van een gemeenschap van gelovigen. De periode hierna is waarschijnlijk een van de slechtste uit zijn leven, hij had nu in zoveel dingen achter elkaar gefaald dat hij zich geen beeld meer voor ogen had van wat te doen met zijn leven. Kunst Een tijd lang is er geen teken van leven van Van Gogh, hij schrijft geen brieven meer. Op een gegeven moment pakt hij toch de correspondentie met zijn broer Theo op. Dat is wanneer Theo hem de suggestie geeft om kunstenaar te worden, om illustraties te gaan maken voor tijdschriften. Van Gogh vond dit in eerste instantie een belachelijk idee, want hij was van nature geen goede tekenaar. Toch begint hij te geloven dat hij God ook kan dienen als kunstenaar. Borinage In de Borinage, en later in Brussel, begon Van Gogh met het kopiëren van prenten. Hij heeft waarschijnlijk zo'n 400 kopieën gemaakt. Daarnaast heeft hij in de Borinage ook originele tekeningen gemaakt van alledaagse scènes uit het leven van de mijnwerkers. Bijna alles wat hij in die periode heeft gemaakt, heeft hij later vernietigd. Deze vroege werken had hij toen hij verder was in zijn carrière als kunstenaar niet meer nodig. Alles wat over is van zijn tijd in de Borinage is te zien in de tentoonstelling 'Van Gogh in de Borinage'.
Vincent van Gogh, De Spitters (naar Jean -François Millet), 1880, tekening, 35 x 55 cm, Collections Ville de Mons, © Collections Ville de Mons / Atelier de l'Imagier
In de Borinage leefde Van Gogh tussen arme mensen, mijnwerkers. Het was voor hem de eerste keer dat hij zich in zo'n omgeving bevond. Hij kwam zelf uit de middenklasse, wat veel meer beschermd en beschut was dan wat hij in de Borinage zag. Hij wilde iets betekenen voor deze arme mensen, eerst dus door de bijbel te brengen, maar later begon hij dat te doen door scènes uit alledaagse taferelen in de Borinage te gebruiken in zijn kunst.
Invloeden Naast de werken die Van Gogh in de Borinage maakte, waar nog maar zeer weinig van over zijn, wordt er in de tentoonstelling aandacht besteed aan de invloeden die zijn tijd in de Borinage hebben gehad op zijn latere werken. Zo waren hutjes met daken van stro, waar hij in de Borinage voor het eerst twee tekeningen van maakte, een terugkerend onderwerp in zijn werk. Hij vergeleek deze nederige woningen met vogelnesten, die hij verzamelde. Naast de twee vroege tekeningen van deze hutjes, zijn ook een aantal latere schilderijen te zien waarop Van Gogh dit onderwerp heeft geschilderd. Naast de hutjes heeft Van Gogh ook veel wevers geschilderd, een sectie van de tentoonstelling is daar ook aan toegewijd.
Vincent van Gogh, Huizen in de zon in 'Les Saintes-Maries-de-la-Mer', 1888, Tekening, 30,5 x 47,2 cm, Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Foundation), © Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Foundation)
Kopieën. In de Borinage maakte Van Gogh veel kopieën, die hij later grotendeels vernietigd heeft. In Saint-Rémy, waar Van Gogh zich in 1889 vrijwillig liet opnemen in het psychiatrisch ziekenhuis Saint-Paul-de-Mausole, gaat hij terug naar de origine van zijn carrière wanneer hij weer begint met te kopiëren. Deze keer niet in zwart-wit, maar in kleur. De kopieën die hij toen maakte, naar werken van onder andere Millet, vormen de laatste sectie van de tentoonstelling.
Vincent van Gogh, De spitters (naar Jean-François Millet), 1889, Olieverf op doek, 72 x 93 cm, Collectie Stedelijk Museum Amsterdam, © Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
Mons 2015 In 2015 nemen Europese schoonheid, ideeën en creativiteit twaalf maanden lang hun intrek in Mons. Met meer dan 300 officiële evenementen en een duizendtal culturele en artistieke activiteiten, bereidt Mons zich voor op een ongezien cultureel feest. Mons heeft als Culturele Hoofdstad van Wallonië een duidelijke toekomstvisie, zo huldigt de stad in april vijf nieuwe musea in. Klik hier om meer te lezen over Mons 2015. 'Van Gogh in de Borinage' is nog te bezoeken tot 17 mei 2015. Ga voor meer informatie naar de website van Mons 2015.
Tekst: Sanne van Daele
