Terugblik TEFAF Maastricht 2016. Vooruitblik TEFAF New York 2016 & 2017

Tekst: Peter Wester

Excellence, expertise and elegance

Met 275 standhouders, gemiddeld 75000 bezoekers – ook dit jaar weer – maar vooral vanwege de ongeëvenaarde kwaliteit van de ongeveer 35000 aangeboden stukken mag TEFAF in Maastricht zich nog steeds de meest toonaangevende kunstbeurs ter wereld noemen.   Een van de topstukken van de afgelopen editie was een verloren gewaand schilderij van Rembrandt, De flauwgevallen patiënt (De reuk). Afgelopen najaar werd het nietsvermoedend als anoniem negentiende-eeuws schilderij aangeboden door een klein Amerikaans veilinghuis. De auteur werd herkend en uiteindelijk werd het paneel voor een miljoen dollar verkocht aan de Parijse kunsthandel Talabardon & Gautier. Hoewel inmiddels verkocht, wilde de galerie het schilderij op de TEFAF presenteren als toonbeeld van hun goede inzicht. Begrijpelijk.

Rembrandt - De flauwgevallen patient (de reuk) - TEFAF Een ander topstuk was een vijftiende-eeuws getijdenboek, aangeboden door het Zwitserse Antiquariat Bibermühle. Onlangs werd het rijk geïllustreerde boekwerk door prof. dr. Eberhard König toegeschreven aan de gebroeders Van Limburg. Deze van oorsprong Nijmeegse miniaturisten worden gerekend tot de belangrijkste van de late Middeleeuwen.

Getijdenboek - Gebroeders Van Limburg - TEFAF   Op de afdeling Paper werd de gasttentoonstelling dit jaar verzorgd door Museum Boijmans. In Collecting Collectors presenteerde het museum een greep uit zijn rijke verzameling tekeningen en grafiek. Highlights waren werken van Albrecht Dürer en Fra Bartolomeo. Het Mauritshuis kocht – vlak voor de beurs – voor 6,5 miljoen euro een belangrijk bloemstilleven van Roelant Savery uit 1615.  

Vernieuwing

Al tien jaar bezoek ik TEFAF en ieder jaar toont zich opnieuw de kracht van de formule. De internationale beurs met een totale verkoopwaarde van een lieve 2 miljard euro, afkomstig uit 7000 jaar kunstgeschiedenis is een ijkpunt in de kunstwereld. Aan de andere kant – het moet gezegd – blijft veel hetzelfde.   In het NRC artikel ‘TEFAF moet nodig afgestoft’ was te lezen dat er de afgelopen jaren ook onder deelnemers de nodige kritiek viel te vernemen. Veelgehoord was de opmerking dat veel standhouders wat betreft aanbod en presentatie van onvoldoende niveau waren. Als gevolg van de lange wachtlijst is het moeilijk om door middel van nieuwe deelnemers voor de nodige verfrissing te zorgen. In Collect deelde Willem van Roijen, voorzitter van het bestuur van TEFAF, deze mening en noemde de aangescherpte regels voor nieuwe en bestaande participanten. Een nieuw contract; strenger en met de mededeling dat aan eerdere deelname geen rechten kunnen worden ontleend.   Om nieuw bloed een kans te geven, introduceerde TEFAF acht jaar geleden Showcase, een jaarlijks terugkerend initiatief waarbij een aantal geselecteerde jonge handelaren eenmalig in de gelegenheid wordt gesteld zich te presenteren. Aan de flank van de Tapas Bar en gesitueerd in afzonderlijke kleine expositieruimtes, verschijnen dit jaar zes galeries ten tonele, waarvan twee uit Nederland.  

TEFAF Curated

Zoals bekend, heeft TEFAF nooit voorop gelopen op het gebied van hedendaagse kunst. Niettemin werd op de afdeling Moderne en hedendaagse kunst voor het tweede jaar achtereen een curator de gelegenheid geboden een tentoonstelling samen te stellen. Binnen het vernieuwende TEFAF Curated wordt gezocht naar een verbinding tussen gevestigde kunst en kunstenaars die nog niet eerder te zien waren op TEFAF. In 2015 was het de verzamelaar en schrijver Sydney Picasso die de beeldententoonstelling Night Fishing samenstelde.  

Show your wound

Dit jaar was het de beurt aan kunstcriticus en onafhankelijk curator Mark Kremer met de presentatie Show Your Wound. De titel refereert aan de installatie Zeige Deine Wunde uit 1976 van de Duitse kunstenaar Joseph Beuys (1921-1986). Door het verbeelden – en tonen – van de eigen wonden verwijst Beuys’ installatie naar kwetsbaarheid en vergankelijkheid en uiteindelijk naar genezing van de wonden. De curator merkt op dat er door de huidige generatie kunstenaars nog dikwijls wordt gerefereerd aan het werk van de Duitse kunstenaar. Kremers presentatie en publicatie hebben tot doel een grotere bewustwording van het werk en de artistieke nalatenschap van Joseph Beuys. Show Your Wound toont werken die zijn geïnspireerd door de notie van de wond.

Joseph Beuys - Zeige deine Wunde - 1974–5 Städtische Galerie im Lenbachhaus © DACS, 2005 Kremer heeft een selectie gemaakt van zeven kunstenaars en de galeries die hen vertegenwoordigen: Klaas Kloosterboer, William Tucker, Peter Buggenhout, Helmut Federle, Pedro Cabrita Reis, John Murphy en Folkert de Jong.   Van de getoonde werken intrigeert met name de installatie Immortal Longings van Folkert de Jong, vertegenwoordigd door Galerie Fons Welters. In een vitrine – of een glazen doodskist – worden de raceoverall en de helm getoond van de Britse coureur Roger Williamson, die in 1973 op Zandvoort op dramatische wijze verongelukte. Genoeg dood, verval en trauma dunkt mij, genoeg wonden inderdaad.

Folkert de Jong - Immortal Longings - foto: Peter de Vries  

TEFAF New York

Andere kritiek betrof de duur en omvang: het zou korter en compacter kunnen, meer gespecialiseerd en gehouden in een eenvoudiger bereisbare en grotere stad. Daarnaast is er door deelnemers en verzamelaars herhaaldelijk gewezen op het belang van een evenement in de Verenigde Staten, de grootste kunstmarkt ter wereld. Met de geplande vijfdaagse edities in New York in oktober 2016 (Fall) en komend voorjaar (Spring) wordt aan de belangrijkste wensen tegemoet gekomen. Het doel is een boeiende beurs van het allerhoogste niveau die zijn weerga in Noord-Amerika niet kent.

Logo TEFAF New York TEFAF New York Fall vindt plaats van 22 tot 27 oktober in de Park Avenue Armory, met een opening night op vrijdag 21 oktober. De najaarsbeurs richt zich op oude kunst vanaf de Oudheid tot en met de twintigste eeuw. De voorjaarseditie Spring volgt in mei 2017 en biedt een podium voor handelaren in moderne en hedendaagse kunst en design. Op beide edities is ruimte voor 80 tot 90 deelnemers.   Voor het Amerikaanse project werkt TEFAF samen met het Artvest Partners uit New York. De najaarsbeurs vervangt de jaarlijkse International Fine Art and Antiques Show, die reeds gepland was in The Armory, maar door de nieuwe partners werd opgekocht. De Spring editie vervangt Spring Masters, die door Artvest was georganiseerd.

TEFAF New York – Park Avenue Armory. The New York Times noemt het overzeese avontuur een stoutmoedige zet op een moment waarop de internationale kunstmarkt duidelijk afkoelt en er meer kwaliteitsbeurzen zijn dan ooit. Het is volgens de krant dan ook maar de vraag of de uitbreidingen de aantrekkingskracht van de oorspronkelijke beurs in Nederland zullen vergroten of verkleinen. We zullen zien.     TEFAF New YorkTwitter TEFAF New YorkTEFAF Maastricht