Overzichtstentoonstelling C.W. Eckersberg in Parijs

In hartje Parijs kun je de Fondation Custodia vinden. Op loopafstand van het Musée d’Orsay en Musée Rodin, ligt het Hôtel Turgot waar de Fondation Custodia te bezoeken is. De stichting beheert de verzameling van Frits Lugt; hij was een belangrijke Nederlandse kunstverzamelaar. Na het Statens Museum voor de Kunst in Kopenhagen in 2015 en de Hamburger Kunsthalle begin dit jaar, is de overzichtstentoonstelling van C.W. Eckersberg deze zomer in Parijs te zien. Liefhebbers van Deense schilderkunst mogen deze tentoonstelling, over de grondlegger van de Gouden Eeuw van de Deense Schilderkunst, zeker niet missen!   De tentoonstelling in de Fondation Custodia neemt je mee langs het leven van Christoffer Wilhelm Eckersberg; van Denemarken naar Parijs en Rome, om weer terug naar Denemarken te keren. Na zijn reizen wordt hij docent aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Kopenhagen.  

Entree Fondation Custodia   Aangekomen bij het schone Hôtel Turgot word ik gewezen op alle recente renovaties van dit Parijse gebouw. Zowel aan de gevel als in het gebouw is er veel aandacht voor details. Er is gekozen voor een open sfeer en er zijn subtiele middelen aangebracht om aandacht te vragen voor het museum en exposities. De directeur, Ger Luijten, vraagt ons nadrukkelijk aandacht te schenken aan elementen die opgaan in het interieur. Want het vanzelfsprekende is niet vanzelfsprekend, hier wordt juist veel tijd in gestoken. Deze aandacht en oog voor detail is ook duidelijk voelbaar in de tentoonstelling over Eckersberg. Deze start al in de titel: C.W. Eckersberg (1783-1853) Een Deens kunstenaar in Parijs, Rome en Kopenhagen.   De tentoonstelling had in Denemarken de titel ‘A Beautiful Lie’. Ondanks dat ik de keuze van Fondation Custodia voor de titel veel ingetogener vind, begrijp ik de Deense keuze ook. De werken van Eckersberg hebben veel weg van realisme, maar zijn mooier, echter en schoner dan dat we het zelf kunnen ervaren. Zijn oog voor detail, gevoel voor compositie, perspectief en licht maken het meer dan echt. Zijn portretten zijn van een fotografische precisie en ook zijn landschappen hebben in compositie iets fotografisch. Eckersberg manipuleerde op zijn doek wat hij in werkelijkheid zag. Deze tweestrijd is telkens zichtbaar in zijn werken; het eerlijke en het romantische, het schone en de werkelijkheid.

Links: Christoffer Wilhelm Eckersberg - Mannelijk model met stok. Carl Frorup, 18 years, 1837 © Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Denemarken
Midden: Christoffer Wilhelm Eckersberg - Standing Female Nude against a Red Background, 1837 © Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Denemarken
Rechts: Christoffer Wilhelm Eckersberg - Standing Female Nude against a Green Background, 1837 © Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Denemarken  

Christoffer Wilhelm Eckersberg - Het model Maddalena, 1815
Olieverf op doek, 31 x 21,3 cm © Hirschsprung Collectie, Kopenhagen     Een Deens Kunstenaar in Parijs, Rome en Kopenhagen Bijzonder aan het oeuvre van Eckersberg is dat er telkens een nieuwe verrassing wacht. Dit is in de expositie ook zo opgesteld, elke ruimte toont een nieuw aspect binnen het repertoire. We starten bij het vroege werk van Eckersberg in Denemarken. Hoewel ik hier zelf nog nooit ben geweest, komt het werk eerlijk en authentiek over. Het ziet eruit als Scandinavië, het heldere licht en de vergezichten zijn herkenbaar. De werken zijn echter niet uit observatie gemaakt, de bomen en bergen die zijn afgebeeld komen uit de fantasie van Eckersberg. Dit is ook te zien aan de vorm van het landschap, deze is niet natuurgetrouw.

Christoffer Wilhelm Eckersberg - The Cliffs of the Island Møn. View of Summer Spire, 1809 © Fuglsang Kunstmuseum, Toreby Het werk dat hij maakte in Parijs hangt in dezelfde ruimte. Meteen wordt een grote verandering zichtbaar in het werk en palet. De stadsbeelden van Parijs zijn wederom erg overtuigend in de herkenning. Het licht en palet veranderen mee met de omgeving. Ogenschijnlijk mooi zijn de werken die hij maakte tijdens zijn tijd als leerling van Jacques-Louis David. Je ziet de invloed van David en het neoclassicisme, maar er is ook een herkenning vanuit zijn eerdere werk.

Christoffer Wilhelm Eckersberg - De Pont Royal gezien vanaf de Quai Voltaire, 1812
Olieverf op doek, 55,5 x 71 cm © Statens Museum for Kunst, Kopenhagen

Links: The dream of Alcyone, 1813 © Stiftung Sleswig-Holsteinische Landesmuseen
Rechts: Sleeping woman in Antique Dress, Alcyone’s Nurse, 1813 © Thorvaldsens Museum, Kopenhagen     Hiernaast zijn de schilderijen die hij in Rome maakte tentoongesteld. Hierop vergeet ik gelijk de zaal ervoor. De kleine werkjes zijn van een nieuwe gedetailleerdheid en doen mij meteen naar Rome verlangen. Wederom vangt zijn palet het juiste licht en zet Eckersberg hiermee de juiste toon voor de omgeving.

Christoffer Wilhelm Eckersberg - Vergezicht door drie bogen van het Colosseum te Rome, 1815
Olieverf op doek, 32 x 49,5 cm © Statens Museum for Kunst, Kopenhagen

Overzicht tentoonstelling   De tentoonstelling is behoorlijk omvangrijk. Naast het vroege werk en het werk dat tijdens zijn reizen ontstaat, zijn er portretten, naakten, zeegezichten, schetsen en tekeningen te zien. In elk thema zie je een nieuwe kwaliteit, een greep naar het verleden en een eigenheid van de schilder terugkomen. Er zijn werken die hij maakte als studie en voorstudie, maar ook werk in opdracht. De aandacht in de werken verschilt hierin nauwelijks. Veel van de voorstudies zijn en-plein-air gemaakt. Deze schilderijen zijn ongenummerd en ongesigneerd, niet bedoelt voor verkoop. Dit is voor mij soms onbegrijpelijk bij het zien van de hoge kwaliteit van deze werken. In mijn ogen lijken deze werken ‘af’, maar voor hem waren dit slechts studies.   Tekeningen en schetsen De tweede helft van de expositie bestaat uit tekeningen en schetsen van Eckersberg. Fondation Custodia heeft 12 tekeningen uit eigen collectie toegevoegd aan de expositie. De ruimtes zijn hier kleiner. Dit voelt natuurlijk, omdat je minder kijkafstand neemt bij het bekijken van deze werken. De tekeningen zijn fijngevoelig en vaak voorstudies. In sommige tekeningen is een romantische kwaliteit zichtbaar. Zoals in de vroege schilderijen in Denemarken zijn dit taferelen uit de geest, niet uit observatie.

Christoffer Wilhelm Eckersberg - De maaltijd staat klaar. Eckersbergs hospita in Parijs (?), 1812
© Statens Museum for Kunst, Kopenhagen

Christoffer Wilhelm Eckersberg
Gothische poort in het Parc Monceau in Parijs, 1811
Pen en grijze inkt, grijze wassing over een lijntekening in grafiet, 228 x 236 mm
© Fondation Custodia, Collection Frits Lugt, Paris Observatie en herinneringen Wat opvalt is de verschillen in relatie van de schilder met zijn onderwerp. Vooral in de zeegezichten is strenge observatie zichtbaar. In dezelfde ruimte hangen werken die hij maakte uit herinnering. Deze zijn vluchtig en speels. De zeegezichten en portretten zijn van een meer zakelijke aard. Het is realistisch en gedetailleerd, maar ik zie geen persoonlijke connectie. Het is een tafereel zonder emotie. Dit is in zijn oeuvre vaker aanwezig. Sommige werken raken mij en nemen mij mee, anderen sluiten mij buiten en ben ik enkel toeschouwer.

Links: Christoffer Wilhelm Eckersberg - Carnival in Rome, 1828 ©Thomas&Gianna Le Claire, Hamburg
Rechts: Christoffer Wilhelm Eckersberg - Italiaanse danseres, 1828 © Statens Museum for Kunst, Kopenhagen  

Christoffer Wilhelm Eckersberg - Een Russische zeilvloot op de ligplaats bij Helsingør, 1826
Olieverf op doek, 31,5 x 59 cm © Statens Museum for Kunst, Kopenhagen     Deze expositie toont een grote veelzijdigheid binnen één oeuvre. Eigenlijk is er voor elk wat wils. Zelf vind ik de werken die een verhaal vertellen of meer beleving tonen prachtig. Maar de meer afstandelijke werken zijn ook belangrijk. Eckersberg was een kunstenaar die zichzelf telkens opnieuw uitvond en bleef leren. De, in mijn beleving, gereserveerde schilderijen tonen deze ontwikkeling. Niet elk werk is van dezelfde kwaliteit of scherpte, maar ze vertellen allen het verhaal van de schilder zelf. Zijn leergierigheid, zijn obsessie met structuur en materiaal, lichtval en perspectief. Zijn herinneringen en fantasie, hang naar romantiek en drang om dingen mooier te maken dan ze zijn.

Christoffer Wilhelm Eckersberg - Een zeeman neemt afscheid van zijn liefje, 1840
Olieverf op doek, 34,5 x 26 cm © Kunstmuseum, Ribe  

1. W. Eckersberg (1783-1853) - Een Deens kunstenaar in Parijs, Rome en Kopenhagen

1 juni t/m 14 augustus 2016 in Fondation Custodia, Parijshttp://www.fondationcustodia.fr