Jean Desmets droomfabriek bij EYE Amsterdam

Vanaf 13 december wijdt EYE Amsterdam een tentoonstelling aan een van de interessantste periodes uit de filmgeschiedenis aan de hand van de collectie van Jean Desmet. Deze unieke collectie – een belangrijke verzameling binnen EYE – werd in 2011 bijgeschreven in UNESCO’s Memory of the World Register en geeft een dwarsdoorsnede van de filmindustrie in de jaren tien van de vorige eeuw. De eerste jaren van de cinema gelden als een spannende tijd waarin de film als amusementsindustrie tot ontwikkeling kwam – er werd volop geëxperimenteerd met de mogelijkheden van het nieuwe medium. De tentoonstelling, het begeleidende filmprogramma en een rijk geïllustreerde publicatie laten deze buitengewoon avontuurlijke jaren herleven. Jean Desmet Filmpionier Jean Desmet was in de jaren 1907-1916 een van de grote Nederlandse namen op het gebied van filmvertoning en –distributie. Naast zijn bedrijfsarchief – dat uniek inzicht geeft in de commerciële kant van de filmcultuur – heeft hij een uitzonderlijke verzameling films, affiches en publiciteitsmateriaal nagelaten. In 1957 werd ze aan het Nederlands Filmmuseum geschonken, de voorloper van EYE. De jaren waarin Desmet actief was bleken bijzonder avontuurlijke jaren: de film en de filmindustrie waren nog volop in ontwikkeling. Op allerlei terreinen experimenteerden pioniers met het wonderlijke nieuwe medium dat beelden tot leven bracht. De cinema van de jaren tien bleek een ware creatieve broedplaats. Het eerste decennium van de 20ste eeuw was een tijd van nieuwe technologieën, artistieke vindingrijkheid en creatief ondernemerschap – vergelijkbaar met wat er nu plaatsvindt met de razendsnelle ontwikkelingen rond internet en digitale beeldcultuur.

L’Orgie romaine, 1911, Louis Feuillade, FR Collectie EYE

De tentoonstelling maakt duidelijk dat de vroege cinema geen ‘primitieve’ periode in de filmgeschiedenis vertegenwoordigt; de eerste jaren van de film laten zien dat er vóór de opkomst van Hollywood al een filmcultuur bestond die avontuurlijk, vindingrijk en volwassen was. De makers waren net zo vrij in hun aanpak als hedendaagse regisseurs die zich proberen te ontworstelen aan de conventies van Hollywood. De films in de Desmetcollectie zijn in dat opzicht dus verrassend actueel.

De tentoonstelling brengt affiches en een selectie van documenten en publiciteitsmateriaal bijeen. Op grote schermen is een flink aantal films uit de Desmetcollectie te zien die het moderne en avontuurlijke van de internationale vroege cinema demonstreren. Uit de films spreekt verwondering en plezier. Verwondering over de (technische) mogelijkheden van de cinema, zoals de verschillende manieren om een verhaal te vertellen en de mogelijkheden die het oog van de camera biedt: de trucages, het gebruik van kleur, enscenering en kadrering. De films getuigen ook van het plezier dat het nieuwe medium bracht: plezier om het verleiden van de toeschouwer en de kracht van de verbeelding. Te zien is hoe de filmcultuur zich ontwikkelde: van kermisattractie en reisbioscoop naar voorstellingen in een vaste bioscoop, en waarin de acteur steeds belangrijker werd. Ook vandaag de dag blijken de sterren van toen voor ontroering en verbazing te zorgen, reden waarom ze opnieuw onze aandacht verdienen.

L’Automobile della morte, (De Doodenrit), 1912, IT Collectie EYE

Filmprogramma Om de week is in de filmzalen een compilatieprogramma te zien waarin een deskundige ingaat op de spannende jaren tien, toen de moderniteit zich in alle hevigheid aankondigde. De filmselectie en de toelichtingen verduidelijken de parallellen van de vroege tijd van de cinema met onze wereld. Thema’s die aan bod komen zijn bijvoorbeeld: ‘klassenstrijd’, ‘leven als in een roes’, ‘waanzin en wetenschap’ en ‘levende fotografie’. Alle voorstellingen worden begeleid door musici die live improviseren. Twee keer per maand vindt een Cinema Concert plaats (zondagmiddag, 16.00), waarin een film uit de jaren tien van de vorige eeuw vergezeld gaat van een filmhistorische introductie en live muzikale begeleiding. Ook zijn er lezingen en speciale workshops voor kinderen.

'Jean Desmets droomfabriek. De avontuurlijke jaren van de film (1907-1916)' is te bezoeken van 13 december 2014 tot en met 12 april 2015. Ga voor meer informatie naar de website van EYE Amsterdam.

Bron: EYE Amsterdam