Jan Sluijters’ Grote Oorlog

Vanaf 21 september is in Museum de Fundatie in Zwolle de serie van 77 politieke oorlogsprenten te zien, die Jan Sluijters van 1915-1919 maakte voor de Nieuwe Amsterdammer. Sluijters, vooral bekend als modernist en societyschilder, laat zich in deze reeks zien als maatschappijkritisch agitator. De litho’s geven een vlijmscherpe analyse van de Eerste Wereldoorlog en de positie van het neutrale Nederland hierin. De werken zijn afkomstig uit de collectie van kunstenaar Rob Scholte die de complete serie bijeenbracht. De reeks is recent met steun van de BankGiro Loterij door Museum de Fundatie verworven. Nederland’s geforceerde neutraliteit Waar Frankrijk, Rusland en later Engeland kort na de aanslag op de Oostenrijkse kroonprins Franz Ferdinand (28 juni 1914 te Sarajevo) tegenover Duitsland en Oostenrijk kwamen te staan wilde Nederland zijn neutraliteit behouden in wat de Eerste Wereldoorlog zou worden. Direct na het uitbreken werd door de Nederlandse regering een beroep gedaan op de redacteuren van de dag- en weekbladen om zich vooral terughoudend op te stellen met betrekking tot de berichtgeving. Om de neutraliteit van ons land niet in gevaar te brengen. Wie zich niet terughoudend opstelde, liep kans op vervolging op grond van artikel 98 en 100 van het Wetboek van Strafrecht betreffende staatsgeheimen en het in gevaar brengen van de Nederlandse neutraliteit. Er werd van overheidswege aangezet tot zelfcensuur. De pers beijverde zich om een zo neutraal mogelijke berichtgeving over de oorlog te geven, terwijl er wel degelijk voorkeuren bestonden. Zo was de Telegraaf bijvoorbeeld pro-Brits, waarschijnlijk vanwege de relatie, die bestond tussen de financiële markten van Londen en Amsterdam, terwijl de Nieuwe Rotterdamse Courant pro-Duits was vanwege de band, die de Rotterdamse haven had met het Duitse achterland.

De dood - Heeren Ad Fundum...tot het bittere eind

was wars van emotionele subjectieve berichtgeving en volgde een wat belerende journalistieke lijn. Daar klonken toch wel anti-Duitse opvattingen in door. Dit blad accentueerde haar artikelen op scherpe wijze met ingesloten oorlogsprenten van het drietal Willy Sluiter, Piet van der Hem en Jan Sluijters, die zowel de binnenlandse politiek als die van de oorlogvoerende landen voorzag van genadeloze analyse en satirisch commentaar. Met de door Scholte verzamelde serie van 77 prenten plaatst Sluijters zich in de politiek-activistische traditie. Hij werd de chroniqueur van de Eerste Wereldoorlog en is met dit onbekende deel van zijn oeuvre de politieke kunstenaar van deze periode. Het werk uit de reeks vertoont veel overeenkomsten met de antifascistische fotomontages, die de Duitse kunstenaar John Heartfield in de jaren 20 en 30 maakte, die in 2009 uitgebreid in Museum de Fundatie te zien zijn geweest.

Na vier jaren oorlog

is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met Rob Scholte en Stichting Studiecentrum Eerste Wereldoorlog. Bij de expositie verschijnt een catalogus, uitgegeven door Uitgeverij Waanders & de Kunst.

Oorlogken is jarig

Sluijters’ Grote Oorlog – Politieke oorlogsprenten uit de Nieuwe Amsterdammer, 1915-1919