Hoe De Stijl ons na 100 jaar nog steeds beïnvloedt
De Stijl
De Stijl wordt gezien als een typisch Nederlandse kunststroming, met kunstenaars als Piet Mondriaan, Theo van Doesburg en Gerrit Rietveld. De leden van de Stijl streefden naar een radicale hervorming van de gevestigde kunst. De radicale abstractie die De Stijl vertegenwoordigd is wereldwijd van invloed en nog steeds overal terug te vinden.
Zoals veel avant-garde kunst, was De Stijl een reactie op de 1e wereldoorlog en wilden de kunstenaars de maatschappij herscheppen in navolging hiervan. De Stijl vertegenwoordigde pure abstractie en universaliteit door vorm en kleur te reduceren tot het essentiële. Visuele composities werden versimpeld naar lijnen en vlakken en het gebruik van enkel zwart, wit en primaire kleuren. De stroming loopt vanaf 1917 tot 1931. Theo van Doesburg is de zelfbenoemde oprichter van De Stijl. Hij gaf ook het tijdschrift De Stijl uit waarin de leden artikelen schreven en hun ideeën de wereld in brachten.
Relevant: Mondriaan en de Stijl in Den Haag
Piet Mondriaan
Piet Mondriaan is wellicht de meest bekende kunstenaar binnen deze stroming. Mondriaan was een Nederlandse kunstschilder en één van de oprichters van De Stijl. Zijn werk toont duidelijk de radicale abstractie en de composities met lijnen, kleuren en vlakken waar de stroming zo bekend om staat.
Mondriaan begon als schilder met het maken van landschappen. In 1911 ging hij in Parijs wonen en kwam hij in aanraking met het kubisme. Hij begon in deze stijl te werken, maar abstraheerde steeds verder. Tijdens zijn tijd terug in Nederland ontstaan zijn eerste echt abstracte werken. In de serie pier en oceaan is Mondriaans eerste omslag naar abstracte kunst zichtbaar. Door de zee en de lucht te bekijken werd hij zich ervan bewust dat de natuur niet alleen organische lijnen, maar ook rechte lijnen bezit. Dit is de eerste stap naar het werk zoals we van Mondriaan kennen.
Vanaf 1917 laat hij de kubistische ‘gefragmenteerde werkelijkheid’ helemaal los. Om associaties met de natuur of de werkelijkheid te voorkomen werkte hij voortaan alleen nog met primaire kleuren en zwart, wit en grijs. Hetgeen Mondriaan in zijn werk tot uitdrukking wil brengen zijn de universele verhoudingen, die volgens hem ten grondslag liggen aan de zichtbare werkelijkheid. Zijn doel was de kunst te zuiveren van elementen die er volgens hem niet hoorden. Een voorstelling toont altijd iets individueels, Mondriaan was op zoek naar het universele. Abstractie was voor hem de weg naar een zuivere kunstbeleving.
De overtuigende beeldtaal en nieuwe kijk op abstractie was een grote stap naar de moderne kunst. Mondriaan en De Stijl inspireerde andere kunstenaars met hun beelden en overtuigingen.
Het bezoek van Alexander Calder
In 1930 ging Amerikaanse kunstenaar Alexander Calder op bezoek in het atelier van Piet Mondriaan. Op dat moment woont Calder ook in Parijs en maakt sculpturen van draadfiguren. Hij is een van de eerste performance kunstenaars met zijn circus: circusartiesten gemaakt van alledaagse voorwerpen en ijzerdraad die Calder liet bewegen.
Het bezoek aan het atelier van Mondriaan bracht een radicale verandering teweeg in het werk van de Amerikaanse kunstenaar. Hij was verwonderd door de eenvoud en de abstractie die hij aantrof. Hij combineert zijn sculpturen en beweging met deze abstractie en ontwikkeld zijn mobiles. Zijn mobiles zijn hangende sculpturen, delicaat gebalanceerde vormen die bewegen door de luchtstroom. In deze werken is duidelijk zichtbaar hoe Mondriaan Calder heeft beïnvloed.
The Mondrian collection
Modeontwerpen Yves Saint Laurent ontwierp in 1965 The Mondrian collection. De collectie was een hommage aan moderne kunstenaars. Zes cocktailjurken geïnspireerd door schilderijen van Mondriaan staan centraal in de collectie.
Deze collectie is erg belangrijk geweest voor de samenkomst van kunst en mode. Yves Saint Laurent stond bekend om zijn liefde voor kunst en was een moderne kunst verzamelaar. De jurken worden gezien als een representatie van de tijdgeest van de jaren 60. De stijl van de collectie was erg populair en soortgelijke jurken werden verkocht in reguliere kledingwinkels. Eén van de jurken uit de collectie van Laurent stond op de voorkant van Vogue. Ze zijn in bezit van meerdere museumcollecties waaronder van het Rijksmuseum.
Color Field painting
De Stijl beïnvloed ook de schilderkunst, dit is bijvoorbeeld te zien bij Color Field painting. Color Field painting is een stroming binnen de abstract expressionistische schilderkunst in de Verenigde Staten. De stroming kwam op in New York in de jaren 40. Het is geïnspireerd door Europees Modernisme. Het monochroom en monochrome kleurvlakken staan centraal in deze schilderkunst.
Barnett Newman wordt beschouwd als een hoofdfiguur in het abstract impressionisme en één van de prominentste Color Field schilders. In zijn werk Who's Afraid of Red, Yellow and Blue is een duidelijk verband met Europees modernisme en met name De Stijl zichtbaar. Het werk is een serie van vier grootschalige schilderijen, in monochrome primaire kleuren.
Tijdens het maken van de werken schilderde Newman een felrood doek. Hij vond dat eigenlijk alleen de andere primaire kleuren paste bij deze kleur. Dit leidde tot een confrontatie met De Stijl en vooral de werken van Piet Mondriaan. Newman zocht in zijn werk naar vrijheid, waar Mondriaan volgens hem de kleuren gebruikte als didactisch idee. Newman zocht met deze werken naar het sublieme.
De werken zijn immens groot, Who's Afraid of Red, Yellow and Blue III meet 224 bij 544 cm. Dit werk is in bezit van het Stedelijk Museum in Amsterdam, waar het in 1986 verwoest werd door een bezoeker. Een dramatische restauratie poging bracht het werk nog meer in de schijnwerpers dan het al was. Sinds 2014 is het toch weer te zien in het Stedelijk Museum.
Meer De Stijl
De Stijl ging niet alleen over schilderijen of kunst zelf. De kenmerkende stijl werd gebruikt in mode, architectuur, reclame, interieur en meubels. De leden geloofden dat zij de hele maatschappij konden moderniseren. Samen met het beroemde Bauhaus heeft De Stijl voor een groot deel bepaald hoe de wereld er om ons heen nu uitziet.
Het Bauhaus was een Duitse school voor kunstenaars, ontwerpers en architecten van 1919 tot 1932. Meerdere leden van De Stijl gaven les aan Bauhaus-studenten, waaronder Theo van Doesburg. Hierdoor waren ze van invloed op de architectuur en design binnen de Bauhaus en erna.
Gerrit Rietveld was een belangrijke architect binnen De Stijl. Met zijn experimentele meubelmakerij creëerde hij zijn zo bekende iconische stoelen. De meubels van Rietveld waren niet alleen modern van uiterlijk, maar ook makkelijk produceerbaar. Naast meubels ontwierp hij ook huizen en gebouwen en maakte hij grafisch werk voor affiches en tijdschriften.
De Bruynzeelkeukens van Piet Zwart zijn een ander goed voorbeeld van de invloed van De Stijl op Dutch Design. Piet Zwart was designer, typograaf en industrieel ontwerper. Eind jaren 30 werd zijn keukenontwerp door Bruynzeel in productie genomen. De keukens zijn nog steeds te koop en worden veel gezien in woonhuizen.
Invloed van De Stijl nu
De moderne tegenbeweging van De Stijl lijkt misschien op te zijn gegaan in onze maatschappij, maar als je weet waar je moet kijken zie je hem overal terug. De strakke lijnen, primaire kleuren en versimpeling van vormen zijn onderdeel van de ontwerpen van onze huizen, meubilair en beeldtaal.
Tentoonstellingen in 2017 ter ere van 100 jaar De Stijl
Museum Dr8888 Drachten:
De Stijl in Dachten: Theo van Doesburg
21 januari 2017 – 2 april 2017
Gemeentemuseum Den Haag:
Piet Mondriaan en Bart van der Leck
Februari – mei 2017
Centraal Museum, Utrecht:
Rietvelds meesterwerken
Maart – mei 2017
Design Academy Eindhoven:
25 Years of Dutch Design: From 1992 to 2017
Mei – september 2017
Museum De Lakenhal in Rijksmuseum Amsterdam:
Nelly & Peggy: Advocates of De Stijl
Herfst 2017
