Het begin van het moderne Nederland in 'De IJzeren Eeuw'

In het Amsterdam Museum is vanaf 6 maart te zien hoe Nederland in de 19de-eeuw in sneltreinvaart een fascinerende transformatie onderging. Terwijl de elite en kunstenaars achterom keken naar vroegere, gouden tijden, legden de politiek en industrie de basis voor het Nederland van nu. De macht van de steden wordt gebroken en overal in het in het land verrijzen industrieën. De tentoonstelling toont hoe Nederland werd opgestoten in de vaart der volkeren tijdens deze zogenaamde 'IJzeren Eeuw', als een waardig vervolg op de Gouden Eeuw 200 jaar daarvoor. Schilderijen van onder andere Breitner tonen hoe een nieuw Amsterdam uit de grond wordt geheid en de hoofdstad, na een aarzelende start, verandert in een dynamische metropool. Ook is er aandacht is er voor het Paleis van de Volksvlijt, de voorloper van de RAI. Daarnaast zijn de schaatsen en medailles van Jaap Eden te zien, onze eerste wereldkampioen op de schaats. Naast de tentoonstelling start op 3 april de gelijknamige tv-serie van de NTR/VPRO. ‘De IJzeren Eeuw’ is het vervolg op de succesvolle tentoonstelling en tv-serie ‘De Gouden Eeuw, proeftuin van onze wereld’, eveneens een coproductie tussen het Amsterdam Museum en de NTR/VPRO.

Brug over de Lek bij Culemborg (Kuilenburg), 30 augustus 1868, collectie Elisabeth Weeshuis Museum

De titel van de tentoonstelling en de tv-serie is geleend uit de eeuw zelf. ‘De eeuw, waarin wij leven, kan met regt de ijzeren eeuw worden genaamd; heden ten dage is het ijzer even onmisbaar voor onze behoeften als de lucht, het water en het vuur. Het ijzer is de voornaamste grondslag onzer nijverheid; het ijzer voert ons over den Oceaan; het ijzer sleept ons over de groote wegen; over ijzeren bruggen trekken wij stroomen en rivieren over’. Dit schreef het Tijdschrift voor staathuishoudkunde en statistiek in 1841. Topstukken uit ruim 20 musea uit binnen- en buitenland en de eigen collectie brengen, samen met uniek historisch beeldmateriaal en persoonlijke verhalen, de 19de eeuw tot leven. Onder de bijzondere objecten een Engelse weefmachine, opmerkelijke vaandels en de kruiwagens waarmee het begin is gemaakt voor de Nieuwe Waterweg en het Noordzeekanaal. Thema’s die terug komen zijn industrialisatie, massaconsumptie, emancipatie en nationalisme. Fotografie en film, die beide hun oorsprong vinden in de 19de eeuw, spelen daarnaast een dominante rol. Zo is indrukwekkend materiaal te zien van spoorbruggen, viaducten en het Westergasterrein. Ook worden er reclamefilms van eind 19de-eeuw getoond.

De Dam, George Hendrik Breitner, 1898, 185x219 cm, collectie Amsterdam Museum

De tentoonstelling is onderdeel van een samenwerking met de NTR/VPRO. Op 3 april 2015 start de omroep een tv-serie met gelijknamige titel. De dertiendelige serie wordt gepresenteerd door Hans Goedkoop en is te zien op NPO2. Bovendien verschijnt er een boek over deze tijdspanne, geschreven door Hans Goedkoop en prof. dr. Kees Zandvliet, conservator van het Amsterdam Museum. Het is de tweede coproductie tussen het Amsterdam Museum en NTR/VPRO; in 2012 vond de succesvolle tentoonstelling en tv-serie ‘De Gouden Eeuw, proeftuin van onze wereld’ plaats. Per aflevering staat een historisch figuur centraal. Al deze hoofdpersonen waren voorlopers, eigenheimers, durfden meer dan anderen en lieten zich door weinig uit het veld slaan. De eerste aflevering gaat over een man die de Oranjes het liefst willen doen vergeten: Lodewijk Napoleon, onze allereerste koning. Verder komen onder anderen de steenrijke weduwe Borski aan de orde, de Rooms-Katholieke architect Pierre Cuypers, feministe Betsy Perk en textielfabrikant Van Heek. De serie laat zien hoe roerig en modern de eeuw was, vergeven van dilemma’s waarmee wij nog altijd leven, en het waagt de stelling dat die eeuw bij geen andere in de schaduw hoeft te staan, hoe schamel ijzer ook lijkt af te steken bij het goud van ooit.

De tentoonstelling 'De IJzeren Eeuw' is te bezoeken van 6 maart tot en met 31 juli. Ga voor meer informatie hierover naar de website van het Amsterdam Museum. De gelijknamige Tv-serie gaat van start op 3 april om 21:05 uur op NPO2.