Hedendaagse kunst in het Africamuseum

Eindelijke weer Hedendaagse kunst in het Africamuseum! Eind 2018 opende het gerenoveerde Africamuseum (Tervuren, België) na vijf jaren haar deuren, na haar koloniale oriëntatie te hebben achtergelaten. De ‘problematische’ werken uit de collectie van het museum zijn tijdens te renovatie verplaatst en tezamen in één ruimte geplaatst; het beeldendepot. Deze werken zijn elk gelinkt aan de slavernij of hebben de Afrikanen stereotypisch, of zelfs als ‘wilden’ afgebeeld. Van 1908 tot 1960 werd het museum namelijk gefinancierd door het ministerie van Koloniën, waardoor het museum een plek werd ter verheerlijking van de kolonie en haar stichters. De werken die deze koloniale propaganda representeren, horen nu niet meer thuis in de vaste collectie. Nu staat voornamelijk hedendaags Afrika centraal, waar verschillende Afrikaanse kunstenaars een steentje aan hebben bijgedragen. Dat de werken met een koloniale kijk uit de collectie of zelfs helemaal buiten het museum behoren is op onderstaand schilderij ‘Réorganisation’ van Chéri Samba uit 2002 al te zien. Op het schilderij staat de beeldengroep ‘Anoita’ van beeldhouwer Paul Wissaert midden in beeld. Ook zien we twee groepen staan; links is het museumpersoneel afgebeeld dat de beeldengroep op een matras het museum in probeert te krijgen, rechts worden Afrikanen afgebeeld die de beelden juist uit het museum proberen te trekken. De Afrikaanse gemeenschap accepteert niet langer dat dit soort clichématige beelden zonder context in het museum worden tentoongesteld aan een niet-geïnformeerd publiek. We zien de algemeen directeur in pak met zijn armen over elkaar toekijken naar dit tafereel. Het museumpersoneel zegt: “We kunnen niet aanvaarden dat dit werk weggaat, het heeft ons gemaakt tot wat we vandaag zijn.” De museumdirecteur antwoordt daarop: “C’est vrai que c’est triste mais en eigenlijk moet het museum volledig georganiseerd worden.” Het schilderij is nu een symbolische weergaven voor de heropening van het museum; een museum zonder koloniale propaganda. Chéri Samba, ‘Réorganisation’, 2002, Coll. KMMA, Tervuren.
Waar dit beeld van Paul Wissaert en andere beelden van Belgische kunstenaars tussen 1910 en 1966 in De Grote Rotonde van het museum stonden, staat in deze grote hal nu een nieuw werk van hedendaags Afrikaans kunstenaar Aimé Mpané; ‘Nouveau souffle ou le Congo bourgeonnant’ (Nieuwe adem van Ontluikend Kongo). Het houten beeld geeft een Afrikaans gezicht in profiel weer op een bronzen voetstuk. Het bronzen stuk lijkt over de vloer te zijn uitgevloeid en dient zo als reactie op de bronzen beelden uit de tijd van Leopold II die in deze zaal te zien zijn. Het bronzen voetstuk vloeit vervolgens omhoog door het houten gezichtsprofiel en bloeit bovenop uit tot een palm. Dit werk is een prachtig symbool van het gerenoveerde museum. In plaats van twee groepen neer te zetten (de een die van alles oplegt en de ander als slachtoffer) probeert Mpané een dialoog tussen beiden aan te gaan. Mpané laat zien wat er vandaag de dag in het hoofd omgaat en die gedachten bloeien uiteindelijk uit tot een palm, symbool voor een positief toekomstbeeld. In plaats van het idee van Leopold II die de Afrikanen als ‘wilden’ zag en hen zogezegd te civiliseren, stelt Mpané met zijn werk de Afrikaanse mens weer centraal. Ook is de Herdenkingszaal van het museum veranderd. Hier werden tijdens het interbellum de 1508 namen geschilderd van Belgische mannen die stierven in de Onafhankelijke Congostaat. Vrouwen en kinderen werden niet vermeld, laat staan de miljoenen Congolezen die in deze periode omkwamen. Ter gelegenheid van de renovatie is kunstenaar Freddy Tsimba gevraagd om via een kunstwerk ook deze onzichtbare slachtoffers te eren. Dit eerbetoon heeft hij gecreëerd door namen van de eerste Congolese slachtoffers die als gevolg van de kolonisatie omkwamen in België in het zonlicht te schrijven. Ook is er een wagon geplaats die onder andere diende voor het transport van materiaal, om zo de slachtoffers van de dwangarbeid in Congo te eren. Daarnaast heeft het museum dit jaar een ‘intelligente verkeersrobot’ verkregen; een werk van ingenieur Thérère Izay Kirongozi. In Congo staat zo’n zelfde robot om het verkeer te regelen in de drukke straten van Congo, waar vele verkeersongevallen hun slag hebben geslagen. Deze robot is maar liefst 2,90 meter hoog, weegt 160 kg, bevat 540 ledlampjes die worden aangedreven door zonnepanelen en zingt een liedje over verkeersveiligheid dat Congolese kinderen op de lagere school leren. De robot geeft weer hoe hedendaags Congo eruitziet. Verkeersrobot van Thérère Izay Kirongozi
Benieuwd geworden naar deze nieuwe kijk op Afrika in Tervuren? Kijk op de website van het Africamuseum voor meer informatie. Relevant: Africamuseumin Tervuren eindelijk weer open!