De oase van Matisse in het Stedelijk
Henri Matisse, View of Notre Dame, 1914. Olieverf op doek. 147,3 x 94,3 cm. The Museum of Modern Art (MoMA). © 2014 Digital image, The Museum of Modern Art, New York/Scala, Florence. © Succession H. Matisse, c/o Pictoright Amsterdam, 2014.
Het oeuvre van Matisse afzetten tegen de collectie van het Stedelijk levert niet alleen een frisse blik op ten aanzien van de collectie maar ook een bijzondere kijk op het werk van één van de meest onderzochte, getoonde en beschreven kunstenaars ter wereld. In dialoog met iconen uit onze collectie geeft Matisse minder bekende kanten van zijn werk bloot. De expressionisten keken bijvoorbeeld erg naar de Fauvisten – naast Kirchner besef je weer hoe rauw het werk van Matisse kon zijn. En als je ziet waar Matisse en Mondriaan mee bezig zijn in 1914, dan zie je twee kunstenaars die op een heel eigen wijze verhouden tot een ontluikende abstractie. Hoewel Matisse alle ingrediënten in zijn werk bezat heeft hij nooit die stap gezet naar totale abstractie. De band met de werkelijkheid was hem te lief.” - Bart Rutten, Hoofd Collecties van het Stedelijk.
Henri Matisse Woman in Blue, 1937 olieverf op doek 92,7 x 73,7 cm Philadelphia Museum of Art- Schenking Mrs. John Wintersteen, 1956 © Succession H. Matisse, c:o Pictoright Amsterdam 2014
De rondgang door de collectie op de begane grond is de opmaat voor het late werk van Matisse op de bovenverdieping. Daar staat het papierknipsel 'La perruche et la sirène' (de parkiet en de zeemeermin) uit de collectie van het Stedelijk centraal. Deze publiekslieveling is samen te zien met andere monumentale knipsels van Matisse die zelden of nooit in Nederland te zien zijn geweest, zoals 'Memory of Oceania' uit het Museum of Modern Art in New York, 'The Snail' uit de collectie Tate Modern, Londen en 'The Sheaf' uit het Hammer Museum of Art in Los Angeles. Daarvan afgeleide, zelden getoonde werken van textiel en gebrandschilderd glas, zijn ook in de tentoonstelling opgenomen.
Henri Matisse, La perruche et la sirène, 1952-1953, gouache op papier, uitgeknipt en geplakt op papier, gemonteerd op doek, 337 x 768,5 cm, Stedelijk Museum Amsterdam © Succession H. Matisse, c/o Pictoright Amsterdam 2014
Dit jaar is onze Perruche een van de hoogtepunten in grote Matisse-tentoonstellingen in Londen en New York. We merken dat het daar, net als hier, een publiekslieveling is. Straks komt hij weer thuis, en neemt hij heel bijzondere bruiklenen mee naar Amsterdam. Musea als het MoMA, Tate, Musée Matisse en Fondation Beyeler zijn zeer genereus geweest. Het is interessant om naar de knipsels van Matisse te kijken in de context van hoe hij ze bedoelde. Want Matisse voerde ze ook uit als tapijt, en voor de kapel in Vence als glas in lood en prachtige kazuifels.” - Bart RuttenZorgeloze oase Als een van de grondleggers van de moderne kunst behoren de schilderijen van Matisse tot de meest bewonderde kunstwerken van de eerste helft van de twintigste eeuw. Favoriete onderwerpen zijn interieurs met oosterse naakten, kleurrijke stoffen, tapijten en kamerplanten en idyllische landschappen. Matisse toont zich een meester in het samen laten komen van voor- en achtergrond, die één zinderend geheel worden – weelderige patronen van een tafelkleed lopen door in kleding en behang. Matisse doet indrukken op in Algerije, Marokko, Nice en Tahiti. Daar vindt hij een paradijs, dat hij uitdrukt in gebogen lijnen en effen kleurvlakken: ‘de oase van Matisse’.
Henri Matisse Goldfish, 1912 olieverf op doek 82 x 93.5 cm Statens Museum for Kunst, Copenhagen © SMK Photo © Succession H. Matisse, c:o Pictoright Amsterdam 2014
Op latere leeftijd is Matisse een internationaal gevierd kunstenaar. Des te opvallender is het dat hij aan het eind van zijn leven met iets geheel nieuws komt: decoratieve knipsels op groot formaat. Zijn hele oeuvre overziend, wordt echter duidelijk dat Matisse zich vanaf zijn vroegste moderne werken tot zijn dood bezighield met een minimum van kleur en vorm om een lichte, vrolijke zorgeloosheid te suggereren.
