De Mesdag Collectie - Natuur in beeld. Fotografie ontmoet schilderkunst in de 19de eeuw

Gustave Le Gray, Landschap met een grote den, 1856-1857 Door de populariteit van het gebied en de Barbizonschilderkunst, trokken fotografen er eind jaren 40 ook naartoe. Zij hadden hetzelfde doel voor ogen als de schilders: de ongerepte natuur vastleggen. Je realiseert het je wellicht niet snel, maar de foto’s die de eerste zaal tentoongesteld zijn, zijn even oud als de schilderijen die ernaast hangen. Om wat specifieker te zijn: ongeveer 170 jaar oud. De foto’s zien er nog gaaf en niet oud uit, maar ook de schilderijen verkeren nog in perfecte staat. Er valt niet te zien dat zij beide in de buitenlucht zijn gecreëerd. Op naar de naastgelegen zaal twee.In deze zaal wordt duidelijk dat de Barbizon voor veel inspiratie hebben gezorgd voor de fotografen. Maar opmerkelijk is dat de schilders ook geïnspireerd zijn geraakt door de fotografie. Zij kopen de foto’s op en gebruiken ze om mee te schetsen. Je kan het zien als een geheugensteuntje. Amateurfotograaf Adalbert Cuvelier (vader van Eugène) en schilder Constant Dutilleux vonden in 1853 de druktechniek cliché-verre techniek. Bij deze techniek werd een laag collodium of drukinkt aangebracht op een glasplaat. Hierin maakte de kunstenaar een tekening met een etspen. De plaat werd vervolgens op lichtgevoelig papier gelegd en de tekening werd afgedrukt door deze aan het licht bloot te stellen. Een bijzondere techniek die vandaag de dag weer opnieuw uitgeoefend wordt. Er werd niet van dit soort werk verzameld, vanwege onbegrip van verzamelaars. Andere kunstenaars waagden een gokje, maar het is een lastige techniek die je niet snel onder de duim krijgt. Tijdens de tentoonstelling zijn er meerdere werken te zien die gemaakt zijn met de cliché-verre techniek.

Charles-François Daubigny, Koeien bij de drinkplaats, 1862, cliché-verre op zoutpapier De vele foto’s die zijn gemaakt van de natuur in Frankrijk zijn opgekocht door kunstverzamelaars, maar na hun dood verspreid over de wereld. Vele foto’s zijn daardoor niet traceerbaar, waardoor de foto’s die tentoongesteld worden extra speciaal zijn.   We vervolgen onze weg naar boven waar we in de laatste zaal komen. Zaal drie gaat vooral over Nederland. In tegenstelling tot Frankrijk, was het fotograferen van de natuur in Nederland meer een hobby en het werd gezien als reproductie techniek. Fotografie werd meer gebruikt voor portretten, omdat dat goedkoop en snel was. Desondanks zijn er fotografen die fotografie destijds wel als iets artistieks zagen en ook veel belangstelling hadden voor de natuur. Onder andere Munnich & Ermerins. De foto’s hebben jarenlang in een archief gelegen, waardoor er nauwelijks verkleuring is opgetreden. Maar ook schilder Louis Apol gebruikte de camera regelmatig. Hij gebruikte zijn foto’s als een geheugensteun, zodat hij in zijn atelier zijn geheugen kon opfrissen voor details voor zijn schilderij. Nog iemand die dat deed, was Hendrik Willem Mesdag. Hij gaf Heinrich Wollrabe opdracht om foto’s te maken van de plek waar hij was geweest, zodat hij de plek later in zijn atelier beter kon herinneren. De foto’s werden niet in detail nageschilderd, maar ze werden gebruikt als schetsmateriaal.

Foto Heinrich Wilhelm Wollrabe, Zonder titel, ca. 1880, werd gemaakt in opdracht van Mesdag voor zijn panorama

Hendrik Willem Mesdag, Studie voor Panorama van Scheveningen, 1880 Wat deze tentoonstelling bijzonder maakt, is de manier hoe fotografie in zowel Frankrijk als Nederland werd gebruikt in de 19de eeuw. Terwijl het in Frankrijk als een nieuwe vorm van kunst werd gezien, werd het in Nederland meer gebruikt als hobby. De reden hiervoor is nog steeds een vraag. Wellicht voelden de Nederlandse schilders zich bedreigd door de opkomende manier van vastleggen. Echter valt er met zekerheid te zeggen dat de manier hoe er werd de natuur werd geëxperimenteerd door middel van schilderkunst en fotografie opvallend is. Daarom is deze tentoonstelling zeker een bezoekje waard!Natuur in beeld. Fotografie ontmoet schilderkunst in de 19de eeuw is te zien vanaf 5 maart tot en met 5 juni 2016 in De Mesdag Collectie.