De lijst van Dubuffet - Outsider Art Museum Amsterdam

‘Ik heb in alle rust en onder de beste omstandigheden eindelijk de schitterende collectie van dokter Prinzhorn, die ik al jaren heel graag wilde zien, kunnen bezichtigen’. Dit schrijft Dubuffet in een brief aan Matisse. In het Outsider Art Museum in de Hermitage in Amsterdam is op dit moment de tentoonstelling De Lijst van Dubuffet te zien met kunst uit de Prinzhorn Collectie. Deze collectie was de voorloper op de Outsider Art

Prinzhorn

Hans Prinzhorn was een psychiater en kunstgeschiedkundige uit de vorige eeuw. In 1919 werkte hij als assistent aan de universiteit van Heidelberg. Zijn taak was om de kunstwerken van de patiënten te verzamelen. Deze collectie was in 1921 uitgegroeid tot 5000 werken van ongeveer 450 mensen. Zijn eerste boek was gepubliceerd in 1922 genaamd Bildnerei der Geisteskranken (Kunstenaarschap van de Geesteszieken). Zijn collega’s waren er niet over te spreken, maar de kunstwereld vond het geweldig! Veel kunstenaars lieten zich door het boek inspireren, zoals bijvoorbeeld Salvador Dalí en Karel Appel. Na de dood van Prinzhorn in 1933 was de collectie opgeborgen op de zolder van de universiteit en tentoongesteld in 1938 in de Nazi propaganda tentoonstelling Entartete Kunst (Ontaarde Kunst) Hierin wilde de Nazi’s aan het volk de verboden Moderne kunst laten zien, deze kunst was verboden omdat het niet-Duits, Joods of Communistische zou zijn. In deze tentoonstelling waren onder andere kunstwerken te zien van Picasso, Van Gogh, Dalí, Klee, Miró en Nolde.

Else Blankenhorn, Bankbiljet, voor 1920. Foto van Outsider Art Museum.

Art Brut

Jean Dubuffet (1901-1985) was een Franse kunstenaar die voornamelijk grote beeldhouwwerken maakte. Hij was de eerste kunstenaar die na de Tweede Wereldoorlog een bezoek bracht aan de collectie. Hij raakte erg geïnspireerd door dit bezoek, hij beschouwde namelijk de Prinzhorn collectie als de voorloper van zijn eigen Art Brut collectie. Art Brut, oftewel 'rauwe kunst', is een term gelanceerd door Dubuffet. In 1948 stichtte hij La Compagnie de l’Art Brut en deed dit samen met Berton en Paulhan. Art Brut, in tegenstelling tot Art Culturel, is volgens hem de meeste zuivere en niet-gecultiveerde vorm van kunst.

‘Ongesuikerde kunst, niet mooi gemaakt, bijna puur, authentiek en van de hoogste kwaliteit, ontstaan in volstrekt isolement en niet beïnvloed door de buitenwereld.’ Art Brut, beschreven door Dubuffet.

Pas in 1972 werd Art Brut in verband gebracht met de term Outsider Art, door Roger Cardinal, professor en schrijver van het boek Outsider Art. Art Brut en Outsider Art worden gemaakt door mensen die niet geschoold zijn aan de kunstacademie. In de tentoonstelling was een interessant en mooi geanimeerd filmpje te bekijken over de geschiedenis van Outsider Art en Art Brut.

Tentoonstelling

Uit een nieuw kunsthistorisch onderzoek zijn de meningen ontdekt van Dubuffet over de werken in de collectie van Prinzhorn. Dubuffet had bij zijn bezoek een uitgetypte lijst gemaakt met de kunstenaar, titel en zijn mening erover. De lijst van Dubuffet was verloren gegaan in de loop van de jaren maar deze is gelukkig weer terug gevonden! Op deze lijst is de tentoonstelling gebaseerd. Wat hij deed was een korte mening bij de werken zetten en een vinkje, kruisje of krulletje. Hij was erg kritisch op de werken en er staan vaak neutrale of negatieve teksten onder de werken. Ook staat er bij werken dat hij ze prachtig vindt. Als leek kon ik de stappen van Dubuffet soms niet volgen hoe hij bij deze conclusies was gekomen, het was redelijk willekeurig welke prachtig en welke juist niet prachtig werden beschouwd. Er stond één opvallende tekst bij een prachtig gedetailleerde kalender in een middeleeuwse tekenstijl;

"niet erg interessant"

Dit viel op omdat er overal redelijk vage of juist overwegend positieve teksten stonden bij de andere werken. Andere opvallend en grappige opmerkingen van Dubuffet waren;

"(tekeningen met groot gemeen beest)" en "zeer mooie kleurentekening, maar nauwelijks meer dan dat"

Outsider Art Museum

Het Museum is geopend in 2016 en is het enige museum in Nederland met nationale en internationale Outsider Art. Het is gevestigd in het gebouw van de Hermitage in Amsterdam. De Lijst van Dubuffet is nog te bewonderen in het Outsider Art Museum in Amsterdam tot 24 september 2017! Afbeelding header: August Klett (pseudoniem Klotz) 'Geval 36', Dr. Lebtag, 1924, foto Outsider Art Museum