AFRIKA 010 in het Wereldmuseum
2015Het Wereldmuseum maakte in 2015 geen goede start. In de media werd het museum onder de loep genomen en dat is met name te danken aan kunstenaar Olphaert Den Otter. De toenmalige directeur Stanley Bremer was van plan om een groot deel van de Afrika collectie te verkopen en wilde zich meer gaan richten op Aziatische en Oceanische kunst. Lang is dit buiten beschouwing gebleven, maar er waren veel mensen die het hier niet mee eens waren. Zo heeft Olphaert onder andere meerdere brieven naar de gemeente Rotterdam gestuurd met argumenten dat dit niet kon en niet mocht gebeuren. De Raad van Cultuur was het hiermee eens en ging het ontzamelplan onderzoeken. Er bleek geen Raad van Toezicht meer te zijn, waardoor Bremer zijn eigen plan kon trekken. Er werden drie externe toezichthouders aangesteld en zij kwamen tot de conclusie dat het helemaal niet zo goed ging met het Wereldmuseum als oorspronkelijk werd gedacht. Er was niet volgens de regels gehandeld, het financiële rapport bleek niet waar te zijn, er werden 28 van de 37 medewerkers ontslagen en daarnaast had het museum grote financiële tekorten. Echter, was dit niet allemaal de schuld van Bremer. De gemeente viel, volgens de Rekenkamer, na de verzelfstandiging van het museum in 2006 ook veel te wijten. Het was vanaf het begin duidelijk wat de plannen waren van de toenmalige directeur en daar ging het college van B en W mee akkoord. Al met al kwam na onderzoek naar boven dat het museum op het randje van de afgrond stond, zowel financieel en als toonaangevend museum. Het eindoordeel kwam daarom ook niet als verrassing: Bremer werd ontslagen, de Afrika collectie mocht niet worden verkocht en Jan Willem Sieburgh werd aangesteld als interim-directeur. De vorige tentoonstelling, De Perzen, werd nog in samenwerking met Stanley Bremer opgezet, maar AFRIKA 010 is door Jan Willem Sieburgh en zijn team zelf in elkaar gezet. Ik vroeg Sieburgh of hij expres gekozen heeft voor Afrika voor zijn eerste tentoonstelling. ‘Ja, natuurlijk! Het was toentertijd geen goede zet om de collectie te willen verkopen, want het is echt een top collectie! Eén van de beste zelfs!’ Vernieuwing?Vrijwel alles is veranderd sinds de aanstelling van Jan Willem Sieburgh. Het museum stond bekend om zijn catalogi die bij elke tentoonstelling dezelfde vormgeving had. Deze vormgeving heeft plaats gemaakt voor een uniek tijdschrift met bijzondere verhalen, prachtige foto’s en de verbinding tussen Rotterdam en Afrika. Niemand minder dan jazz zangeres Ntjam Rosie siert de cover en is tevens ambassadrice van de tentoonstelling. Daarnaast is donderdag 26 april 2016 de website www.afrika010.nl online gegaan.
Cover tijdschrift Rotterdam versus AfrikaMaar wat is nou eigenlijk de connectie tussen Rotterdam en Afrika? Paul Faber is conservator gespecialiseerd in Afrikaanse kunst en evengoed conservator van AFRIKA 010. Volgens hem is de connectie prominent aanwezig: ‘Afrika is in Rotterdam geëuropeaniseerd, maar eigenlijk pakt Afrika Rotterdam nu terug. Eén op de vijf Rotterdammers heeft een Afrikaanse roots en de connectie is daarom niet te missen. De Afrika collectie en de oprichting van dit museum zijn nauw met elkaar verbonden. Eén van de oprichters was Hendrik Muller die al meer dan 30 jaar handel dreef op Afrika. Hij is van oorsprong een Amsterdammer, maar toentertijd al helemaal geïntegreerd in Rotterdam. Het enige wat hij nog miste was een museum waar hij zijn collectie kwijt kon en dat toegankelijk was voor het volk. Tijdens de oprichting van dit museum was ook de conferentie van Berlijn gaande, wat zich buigde over de kwestie van Afrika. Afrika werd koloniaal opgedeeld. Gedurende de conferentie zaten er vele Rotterdamse handelaren in Congo voor het importeren en exporteren. Door intensief contact met de lokale bevolking, verwerven ze vele etnografische voorwerpen die later met schepen naar Rotterdam werden vervoerd. Toentertijd was het de burgerzin dat je zulke objecten aan musea moet schenken. Dit werd door de welgestelde massaal gedaan en sindsdien heeft Rotterdam een grote collectie aan Afrika voorwerpen.’ De tentoonstellingAfrika heeft zodoende een belangrijke rol gespeeld in de historische handel met Rotterdam in de 19e eeuw. Europa was voor de Afrikanen interessant vanwege de cultuur en de manier van leven, maar andersom was dit ook aanwezig. Er is veel wederzijdse invloed geweest en vele voorwerpen tonen dat contact. Daaruit bestaat ook het eerste deel van de tentoonstelling: de Rotterdamse bron van de Afrika collectie. Zoals Paul Faber het mooi zei: ‘het is gedeeld erfgoed’. Het bevat voornamelijk de geschiedenis tussen Rotterdam en Afrika dat met mooie objecten wordt afgebeeld. Je begint bij een reconstructie van de werkkamer van Hendrik Muller en dit gaat over in een ruimte vol met foto’s en objecten uit Liberia, Ghana, Congo en Mozambique. Het meest opvallende gedeelte is de ruimte vol met krachtbeelden uit Congo. Overal om je heen staan beelden van elke grote met elk een eigen betekenis . De tweede helft van de tentoonstelling toont meer de omslag van Afrika in de 20e eeuw ten opzichte van de 19e eeuw. Afrika werd gezien als mysterieus continent met vreemde en bijzondere voorwerpen. Vanaf de 20e eeuw worden de Afrikaanse voorwerpen daarom ook vanuit artistiek oogpunt bekeken en kwam men tot de conclusie dat het prachtige, esthetische kunstwerken zijn. Daarnaast bevat het tweede deel ook meer moderne werken, waaronder de dertien haarsculpturen die geïnspireerd zijn op bekende Rotterdamse gebouwen. Speciaal voor deze tentoonstelling ging Afro-Rotterdammer Meschac Gaba erop uit om de gebouwen te fotograferen en deze te transformeren in geweven beeldhouwkunst.
Foto: Frédéric Dehaen Brussels De collectie van SandersHet museum komt ook met een aangename verrassing voor de kenners. Piet en Ida Sanders waren bekende verzamelaars die op grote schaal kunstobjecten hebben verzameld. Zowel moderne kunst, maar ook Afrikaanse kunst. Zij schonken rond 1994 vijftig stukken uit hun collectie aan het Wereldmuseum. Echter bleek het museum zich steeds meer te distantiëren van Afrika. Hierom maakte Piet Sanders een deal met de toenmalige wethouder dat hun geschonken collectie in bruikleen zouden worden opgenomen in het Afrika museum. Tot drie maanden terug was dit nog zo, maar nu is Afrika weer terug in Rotterdam en daar horen de stukken van Sanders ook bij.
Hoofddeksel door Meschac Gaba, Foto: Krijn van Noordwijk De tentoonstelling is alles wat je ervan verwacht. De geschiedenis, de beelden, de verhalen, de muziekinstrumenten, het textiel en zoveel meer. Sieburgh wil met deze tentoonstelling laten zien dat het Wereldmuseum weer meedoet en open staat voor samenwerkingen. Een sterk signaal dat met zekerheid wordt gezien en gehoord. Afrika is weer in Rotterdam en Rotterdam weer in Afrika. Voor meer informatie over de tentoonstelling en de openingstijden, bezoek dan de website
